Kalendarium wydarzeń

Rysunek z patentu amerykańskiego z 1928 roku na maszynę Enigma, uzyskanego przez niemieckiego inżyniera Artura Scherbiusa

• 1926 - Enigma zastosowana w niemieckiej marynarce.
• 1928 - Enigma zastosowana w niemieckich wojskach lądowych.
• 1929, styczeń – na Uniwersytecie Poznańskim rusza kurs kryptologii; wśród jego uczestników są Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski.
• 1929, lato – po zakończonym kursie kryptologii Jerzy Różycki i Henryk Zygalski rozpoczynają pracę w filii Biura Szyfrów w Poznaniu.
• 1930, lato – po powrocie z Getyngi pracę w Biurze Szyfrów rozpoczyna także Marian Rejewski.

• 1932, wrzesień – zespół poznańskiej filii Biura Szyfrów zostaje przeniesiony do Warszawy.
• 1932, październik – Maksymilian Ciężki powierza Marianowi Rejewskiemu zadanie ataku na szyfr Enigmy.
• 1932, grudzień – Marian Rejewski dokonuje rekonstrukcji maszyny i łamie pierwsze depesze szyfrowane Enigmą.
• 1933 – firma AVA buduje kilkanaście kopii Enigmy, dekryptaż depesz Enigmy rusza pełną parą.
• 1935 - polski zespół konstruuje cyklometr – pierwsze urządzenie elektromechaniczne wspomagające dekryptaż.
• 1938, jesień – Niemcy wprowadzają kilka kolejnych zmian w sposobie użycia Enigmy i dodają dwa nowe wirniki.
• 1938, listopad – Marian Rejewski odpowiada na nowe wyzwanie konstruując „bombę”. Równolegle Henryk Zygalski projektuje swoją metodę płacht.
• 1939, styczeń – angielsko-francusko-polska konferencja kryptologiczna w Paryżu. Polacy określeni przez brytyjskiego uczestnika jako ‘głupcy i ignoranci”.
• 1939, lipiec – druga trójstronna konferencja w Warszawie; Polacy ujawniają wobec przeszłych aliantów swoje sukcesy w ataku na szyfry Enigmy i przekazują kompletną wiedzę na temat stosowanych metod.

• 1939, sierpień – pod wpływem wieści z Polski w Wielkiej Brytanii rusza rekrutacja matematyków i rozbudowa ośrodka kryptologicznego w Bletchley Park.
• 1939, wrzesień – wybuch wojny, ewakuacja zespołu Biura Szyfrów przez Rumunię do Francji.

Płachta Zygalskiego

• 1939, październik – zespół kryptologów w wyniku sporów politycznych w łonie emigracji nieprzyjęty do służby w Wojsku Polskim; kryptolodzy zostają podporządkowani Francuzom.
• 1939, jesień – Brytyjczycy mają kłopoty z zastosowaniem przekazanej przez Polaków wiedzy, Francuzi odmawiają nawet czasowego oddelegowania któregokolwiek z Polaków do pomocy w przełamaniu impasu.
• 1940, styczeń – Alan Turing przywozi do Francji płachty Zygalskiego, wykonane w Wielkiej Brytanii na podstawie polskich instrukcji. Wykorzystując je Polacy łamią 15 stycznia pierwszą depeszę Enigmy w czasie II wojny światowej.
• 1940, kwiecień – polski i brytyjski zespół skutecznie łamią szyfry Enigmy w czasie kampanii skandynawskiej.
• 1940, maj – Niemcy zmieniają sposób użycia Enigmy przed atakiem na Benelux i Francję – alianccy kryptolodzy chwilowo oślepieni.
• 1940, czerwiec – ewakuacja polskiego zespołu na południe Francji i dalej do Afryki Północnej. W Wielkiej Brytanii John Herivel przełamuje kryzys dekryptażu.
• 1940, sierpień – w przededniu powietrznej Bitwy o Anglię do Bletchley Park dociera pierwszy egzemplarz bomby Turinga, zaprojektowanej na bazie wcześniejszej bomby Rejewskiego, jednak wielokroć bardziej wydajnej.

Bomba kryptologiczna Turinga

• 1940, wrzesień – dekryptaże depesz sieci łączności Luftwaffe wspierają Brytyjczyków w kluczowej fazie Bitwy o Anglię.
• 1940, październik – Francuzi podejmują decyzję o przeniesieniu polskich kryptologów do nieokupowanej części Francji i organizacji w pobliżu miasteczka Uzes półkonspiracyjnego ośrodka kryptologicznego.
• 1941, wiosna – Brytyjczycy zaczynają łamać szyfry niemieckich oddziałów organizowanych w Afryce Północnej.
• 1941, kwiecień – dzięki dokumentom zdobytym na pokładzie niemieckiego kutra u wybrzeży Norwegii Brytyjczycy po raz pierwszy łamią szyfry Enigmy Kriegsmarine.
• 1941, maj – panowanie Brytyjczyków nad szyframi Kriegsmarine umocnione dzięki dokumentom znalezionym na pokładzie zdobytego okrętu podwodnego U-110.
• 1942, styczeń – Jerzy Różycki i dwaj inni członkowie polskiego zespołu giną w katastrofie morskiej na Morzu Śródziemnym.

Lamoricière – statek pasażerski, którym podróżował Różycki

• 1942, luty – flota niemieckich okrętów podwodnych wprowadza do użytku model 4-wirnikowej Enigmy. Brytyjczycy tracą zdolność łamania jej szyfrów i zaczynają ponosić katastrofalne straty w Bitwie o Atlantyk.
• 1942, listopad – w związku z aliancką inwazją w Afryce Północnej Niemcy zajmują południową Francję. Polski ośrodek zlikwidowany w trybie nagłym, a jego personel w konspiracji oczekuje na możliwość ucieczki z okupowanego terytorium.
• 1942, grudzień – zdobycz na pokładzie okrętu podwodnego umożliwia przełamanie impasu w dekryptażu 4-wirnikowej Enigmy.
• 1943, luty i marzec – członkowie polskiego zespołu usiłują przekroczyć zieloną granicę z Hiszpanią. Udaje się to części zespołu, jednak dowódca grupy, podpułkownik Langer i jego zastępca, major Ciężki, wskutek zdrady Francuzów wpadają w niemieckie ręce.

• 1943, lato – Marian Rejewski i Henryk Zygalski, po okresie internowania w Hiszpanii, przez Portugalię i Gibraltar dostają się do Wielkiej Brytanii. Tam jednak nie zostają dopuszczeni do pracy w ośrodku, którego początkiem były ich sukcesy w ataku na Enigmę. Do końca wojny atakują mniej znaczące szyfry niemieckie, przede wszystkim ręczne szyfry Waffen SS.
• 1943, lato – do eksploatacji wchodzą bomby zaprojektowane w USA, wielokroć szybsze od brytyjskich. Dzięki ich użyciu większość szyfrów Enigmy, także modelu 4-wirnikowego, jest łamana szybko i skutecznie.
• 1944, wiosna – Langer i Ciężki przebywają w obozie internowania na zamku Eisenberg w dzisiejszych Czechach. Nieoczekiwanie w zamku zjawia się komisja kilku służb niemieckiego radiowywiadu, która usiłuje określić skalę dawnego, polskiego sukcesu w zmaganiach z Enigmą. Polskim oficerom udaje się wprowadzić przesłuchujących w błąd, ratując dla aliantów sukces dekryptażu Enigmy.
• 1944, lato – Niemcy zaczynają podejrzewać możliwość włamania do szyfrów Enigmy i wprowadzają do użytku nowe urządzenia, komplikujące jej dekryptaż, m.in. przystawkę „Uhr” oraz reflektor o zmiennym okablowaniu (tzw. UKD). W tym momencie panowanie aliantów nad niemieckimi szyframi i bogactwo metod ich łamania sprawiają, że zastosowanie nowych urządzeń stanowi raczej niedogodność niż istotną przeszkodę w dekryptażu.

Moduł „Uhr”

• 1945, maj – Langer i Ciężki o włos unikają wyzwolenia z obozu przez Armię Sowiecką. Wyzwoleni przez Amerykanów trafiają do Londynu, gdzie doznają chłodnego przyjęcia.
• 1945 – bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej dekryptaż Enigmy, jedna z największych tajemnic właśnie zakończonej wojny, płynnie przeradza się w jeden z największych sekretów rozpoczynającej się zimnej wojny. Opracowane przez Polaków matematyczne podstawy ataku na szyfry maszyn wirnikowych zachowują aktualność i muszą pozostać tajemnicą.

• 1946 – zdemobilizowany Marian Rejewski wraca do kraju, gdzie musi poświęcić wszelkie ambicje, by zapewnić bezpieczeństwo sobie i rodzinie. Henryk Zygalski zostaje w Wiekiej Brytanii, która jednak nie uznaje jego polskiego dyplomu uniwersyteckiego. By móc uczyć matematyki w brytyjskich szkołach musi powtórzyć studia.
• 1956 – w USA wykonuje swój ostatni przebieg jedna z bomb z okresu II wojny światowej, używana dotąd do łamania szyfrowanych Enigmą depesz wschodnioniemieckiej policji.
• 1967 – Marian Rejewski po przejściu na emeryturę spisuje wspomnienia ze swej przedwojennej pracy i deponuje je w Wojskowym Instytucie Historycznym. Oparta na nich jednozdaniowa wzmianka o złamaniu Enigmy w książce polskiego historyka zostaje częściowo zlekceważona, częściowo przyjęta ze skrajną niewiarą.

Publikacja Wspomnień Mariana Rejewskiego

• 1968 – kilku brytyjskich historyków zawiera w swych pracach delikatne aluzje do złamania Enigmy i roli Polaków w tym przedsięwzięciu. Ze względu na nadal obowiązującą tajemnicę ich aluzje przechodzą bez echa.
• 1973 – emerytowany francuski gen. Bertrand publikuje wspomnienia, w których ujawnia zarówno fakt złamania Enigmy, jak rolę Polaków.
• 1974 i później – brytyjscy autorzy w odpowiedzi na książkę Bertranda publikują szereg prac zawierających silnie zniekształcony obraz historii złamania Enigmy.
• 1982 i później – zaczyna się proces stopniowego odtajniania dokumentów z archiwów amerykańskich i brytyjskich, dotyczących operacji łamania szyfrów Enigmy. Zaczynają się pojawiać prace prezentujące wyważony obraz jej historii, poczynając od książki Gordona Welchmana „The Hut Six Story”.